Szwajcaria, kraj znany ze swojej neutralności, przepięknych alpejskich krajobrazów i bogatej tradycji zegarmistrzowskiej, skrywa w sobie również fascynującą mozaikę kulturową i społeczną. Ten wielowarstwowy kalejdoskop odzwierciedla się nie tylko w codziennym życiu mieszkańców, ale także w ich podejściu do świąt i dni wolnych od pracy. Święta w Szwajcarii to nie tylko okazje do odpoczynku, ale przede wszystkim chwile, które integrują społeczeństwo, kształtują tożsamość narodową i regionalną oraz podkreślają różnorodność kulturową tego niewielkiego, aczkolwiek niezwykle zróżnicowanego kraju.
W Szwajcarii, z jej czterema oficjalnymi językami – niemieckim, francuskim, włoskim i retoromańskim – oraz podziałem na 26 kantonów, każdy z odrębnymi tradycjami i zwyczajami, dni wolne i święta stanowią istotny element życia społecznego. Wiele z tych świąt ma charakter regionalny, co oznacza, że to, co jest dniem wolnym w jednym kantonie, może być normalnym dniem pracy w innym. Ta regionalna różnorodność jest kluczowym elementem szwajcarskiej tożsamości i stanowi o wyjątkowości tego kraju na tle innych państw europejskich.
Święta narodowe, takie jak obchodzony 1 sierpnia Dzień Narodowy Szwajcarii, mają na celu zjednoczenie obywateli i wspólne celebrowanie historii oraz tradycji kraju. Z kolei święta religijne, jak Boże Narodzenie czy Wielkanoc, odzwierciedlają duchowe i kulturowe dziedzictwo chrześcijańskie, które od wieków kształtowało życie wielu Szwajcarów. Jednakże to lokalne święta, takie jak Fasnacht w Bazylei czy Fête de l’Escalade w Genewie, najpełniej oddają ducha regionalnych tradycji i różnorodność kulturową Szwajcarii.
Wprowadzenie do tematu dni wolnych i świąt w Szwajcarii wymaga zrozumienia, jak te dni są kształtowane przez zróżnicowane wpływy kulturowe, religijne i historyczne. Oprócz tradycyjnych świąt, Szwajcaria otwiera się również na nowe, międzynarodowe obchody, które stopniowo zyskują na popularności. Globalizacja i komercjalizacja wpływają na sposób, w jaki święta są obchodzone, wprowadzając nowe elementy do tradycyjnych obrzędów i zwyczajów.
Niniejszy artykuł ma na celu szczegółowe przedstawienie różnorodności i znaczenia świąt w Szwajcarii, analizując zarówno te o zasięgu ogólnokrajowym, jak i te regionalne, oraz ukazując, jak wielowarstwowy kalejdoskop kulturowy wpływa na codzienne życie Szwajcarów. W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się bliżej poszczególnym kategoriom świąt, ich historii, tradycjom oraz ich roli w budowaniu i umacnianiu tożsamości społecznej i kulturowej.
Podział Administracyjny i Kulturowy Szwajcarii
Szwajcaria, mimo swojej niewielkiej powierzchni, jest krajem o wyjątkowo zróżnicowanym krajobrazie kulturowym i administracyjnym. Składa się z 26 kantonów, z których każdy posiada znaczną autonomię w wielu kwestiach, w tym w ustalaniu dni wolnych i świąt. Ten system federalny pozwala na zachowanie unikalnych tradycji i obyczajów, co czyni Szwajcarię krajem niezwykle interesującym z punktu widzenia różnorodności kulturowej.
Autonomia Kantonalna
Każdy z 26 kantonów Szwajcarii ma swoje własne prawa, rząd i konstytucję. Ta autonomia przekłada się na różnorodność w zakresie dni wolnych i świąt. O ile święta narodowe są obchodzone we wszystkich kantonach, o tyle wiele innych dni wolnych różni się w zależności od regionu. Na przykład w katolickich kantonach takich jak Lucerna czy Ticino obchodzone są święta związane z katolickim kalendarzem liturgicznym, takie jak Wniebowzięcie NMP czy Boże Ciało, podczas gdy w kantonach protestanckich, takich jak Zurych czy Berno, te dni mogą nie być wolne od pracy.
Różnorodność Językowa
Szwajcaria ma cztery oficjalne języki: niemiecki, francuski, włoski i retoromański. Język używany w danym regionie wpływa na kulturę, obyczaje oraz sposób obchodzenia świąt. Na przykład w kantonach francuskojęzycznych, takich jak Genewa czy Vaud, święta mogą być obchodzone w sposób bardziej zbliżony do tradycji francuskiej, podczas gdy w kantonach niemieckojęzycznych, jak Zurych czy Bazylea, dominują wpływy niemieckie. Kanton Ticino, włoskojęzyczny region Szwajcarii, celebrować może święta i tradycje charakterystyczne dla kultury włoskiej, co dodaje do mozaiki szwajcarskiej różnorodności.
Różnorodność Religijna
Religia odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu kalendarza świąt w Szwajcarii. Kraj ten jest podzielony między kantony katolickie i protestanckie, co ma bezpośredni wpływ na dni wolne. W katolickich kantonach, takich jak Lucerna czy Schwyz, dni świąteczne związane z katolickimi uroczystościami są dniami wolnymi od pracy. Z kolei w kantonach protestanckich, takich jak Bazylea czy Zurych, obchody mogą być bardziej stonowane i skupione na innych aspektach religijnych i kulturowych.
Regionalne Tradycje i Zwyczaje
Każdy kanton ma również swoje unikalne tradycje i zwyczaje, które często są obchodzone w formie lokalnych festiwali i świąt. Na przykład, w kantonie Appenzell odbywa się tradycyjna procesja pasterska Alpabzug, podczas której bydło jest przeganiane z górskich pastwisk na zimowe tereny. W Genewie, Fête de l’Escalade jest obchodzona na pamiątkę zwycięstwa miasta nad wojskami księcia Sabaudii w XVII wieku.
Różnice w Dniach Wolnych
Ze względu na autonomię kantonalną, różnice w dniach wolnych mogą być znaczne. Na przykład, w katolickich kantonach dni takie jak Wniebowzięcie NMP (15 sierpnia) są wolne od pracy, podczas gdy w kantonach protestanckich może to być normalny dzień pracy. Podobnie, 1 maja, czyli Święto Pracy, nie jest dniem wolnym w całej Szwajcarii, lecz tylko w niektórych kantonach, takich jak Zurych, Bazylea czy Jura.
Wpływ Autonomii na Tożsamość
Autonomia kantonalna w kwestii dni wolnych i świąt ma istotny wpływ na lokalną tożsamość i kultywowanie regionalnych tradycji. Dzięki temu mieszkańcy każdego kantonu mogą pielęgnować swoje unikalne obyczaje, co wzmacnia poczucie wspólnoty i przynależności. Jednocześnie ta różnorodność przyczynia się do bogactwa kulturowego całego kraju, czyniąc Szwajcarię miejscem, gdzie tradycje i nowoczesność harmonijnie się przenikają.
W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się bliżej poszczególnym kategoriom świąt, ich historii, tradycjom oraz ich roli w budowaniu i umacnianiu tożsamości społecznej i kulturowej.
Święta Narodowe
Szwajcaria, jako kraj o głęboko zakorzenionej tradycji demokratycznej i federalnej, obchodzi kilka kluczowych świąt narodowych, które mają na celu jednoczenie mieszkańców i celebrowanie wspólnej tożsamości. Wśród nich najważniejszym jest Dzień Narodowy Szwajcarii obchodzony 1 sierpnia. Oprócz tego, w Szwajcarii istnieją inne dni o znaczeniu narodowym, które mają swoje specyficzne tradycje i obrzędy.
1 Sierpnia – Dzień Narodowy Szwajcarii
1 sierpnia, znany jako Dzień Narodowy Szwajcarii, jest obchodzony na pamiątkę zawarcia Paktu Federalnego w 1291 roku, który jest uznawany za fundament współczesnej Szwajcarii. Tego dnia, mieszkańcy kraju świętują na różne sposoby, zarówno na poziomie lokalnym, jak i narodowym.
Historia i Znaczenie
Dzień Narodowy upamiętnia zawarcie paktu między trzema kantonami: Uri, Schwyz i Unterwalden, które postanowiły wspólnie bronić swoich wolności przed zagrożeniami zewnętrznymi. To wydarzenie jest symboliczne dla początków szwajcarskiej konfederacji i jest powszechnie uznawane za moment narodzin Szwajcarii jako niezależnego i zjednoczonego kraju.
Tradycje i Obchody
Obchody Dnia Narodowego są bardzo zróżnicowane i zależą od regionu. W całym kraju odbywają się festyny, parady, koncerty i pokazy sztucznych ogni. Tradycyjnie, wiele rodzin spędza ten dzień na świeżym powietrzu, organizując pikniki i grille. W niektórych kantonach popularne są również tradycyjne jarmarki i targi, na których prezentowane są lokalne wyroby i przysmaki.
Specyficzną tradycją jest zapalanie ognisk na szczytach górskich, które symbolizują jedność i solidarność narodową. Ten zwyczaj nawiązuje do dawnych metod komunikacji, kiedy to ogniska były rozpalane na szczytach gór, aby przekazywać ważne informacje na duże odległości.
W całym kraju odbywają się również oficjalne uroczystości, podczas których przemawiają lokalni i krajowi politycy, podkreślając znaczenie jedności narodowej i wspólnych wartości. W wielu miejscach, zarówno w dużych miastach jak i małych wioskach, odbywają się pokazy fajerwerków, które są kulminacją wieczornych uroczystości.
Inne Ważne Święta Narodowe
1 Maja – Święto Pracy
Choć nie jest to święto obchodzone we wszystkich kantonach, 1 maja, czyli Święto Pracy, jest dniem o znaczeniu narodowym w kilku regionach Szwajcarii. W tym dniu organizowane są liczne marsze i demonstracje, mające na celu podkreślenie znaczenia praw pracowniczych i solidarności społecznej. W większych miastach, takich jak Zurych czy Bazylea, odbywają się wiece i przemówienia polityków oraz liderów związków zawodowych.
26 Grudnia – Drugi Dzień Świąt Bożego Narodzenia
W wielu kantonach 26 grudnia, znany jako Drugi Dzień Świąt Bożego Narodzenia (St. Stephen’s Day), jest również dniem wolnym od pracy. Choć nie ma on tak dużego znaczenia jak 1 sierpnia, jest ważnym elementem świątecznego okresu i czasem spędzanym z rodziną i bliskimi. Tradycje związane z tym dniem różnią się w zależności od regionu, ale zazwyczaj obejmują spotkania rodzinne, kolędowanie i wspólne posiłki.
Symbolika Świąt Narodowych
Święta narodowe w Szwajcarii są nie tylko okazją do odpoczynku, ale również ważnym elementem budowania tożsamości narodowej. Przypominają one obywatelom o wspólnych korzeniach, wartościach i historii, które łączą wszystkich mieszkańców kraju, niezależnie od ich pochodzenia językowego, kulturowego czy religijnego. Obchody te wzmacniają poczucie wspólnoty i dumy narodowej, co jest szczególnie ważne w kontekście zróżnicowanego społeczeństwa szwajcarskiego.
W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się bliżej świętom religijnym, regionalnym oraz tym obchodzonym przez mniejszości narodowe i kulturowe, aby w pełni zrozumieć, jak wielowarstwowy kalejdoskop kulturowy wpływa na życie codzienne w Szwajcarii.
Święta Religijne
Religia odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu kalendarza świąt w Szwajcarii. Kraj ten, będący domem dla różnych wyznań, głównie chrześcijaństwa, obchodzi wiele świąt religijnych, które mają głębokie znaczenie duchowe i kulturowe. Te święta, chociaż powszechnie obchodzone, mogą różnić się w zależności od regionu, co odzwierciedla religijną i kulturową różnorodność kraju.
Boże Narodzenie (Weihnachten/Noël/Natale/Nadal)
Historia i Znaczenie
Boże Narodzenie jest jednym z najważniejszych świąt chrześcijańskich obchodzonych w Szwajcarii. Upamiętnia narodziny Jezusa Chrystusa i jest obchodzone 25 grudnia. Dzień ten jest wolny od pracy w całym kraju, a dla wielu Szwajcarów jest to czas spędzany z rodziną, na modlitwie i uczestnictwie w nabożeństwach.
Tradycje i Obchody
Obchody Bożego Narodzenia w Szwajcarii obejmują wiele tradycji. W wigilię, 24 grudnia, wiele rodzin zbiera się na uroczystą kolację, podczas której podawane są tradycyjne potrawy, takie jak fondue, raclette czy pieczone mięso. W niektórych regionach popularne są też ciasteczka bożonarodzeniowe, jak Zimtsterne (gwiazdy cynamonowe) czy Brunsli (ciasteczka czekoladowe).
Kościoły w całym kraju organizują pasterki, na które przychodzą wierni, aby uczcić narodziny Jezusa. Śpiewane są kolędy, a szopki bożonarodzeniowe są ustawiane w domach i kościołach. W regionach katolickich można spotkać procesje i inscenizacje związane z narodzinami Chrystusa.
Wielkanoc (Ostern/Pâques/Pasqua/Pascal)
Historia i Znaczenie
Wielkanoc jest najważniejszym świętem w kalendarzu chrześcijańskim, upamiętniającym zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Obchody rozpoczynają się Wielkim Tygodniem, który obejmuje takie dni jak Niedziela Palmowa, Wielki Czwartek, Wielki Piątek i kończy się Wielkanocną Niedzielą.
Tradycje i Obchody
Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny są dniami wolnymi od pracy w większości kantonów. Wielkanoc w Szwajcarii jest obchodzona z różnymi tradycjami, które mogą się różnić w zależności od regionu.
W Wielki Piątek wierni uczestniczą w nabożeństwach upamiętniających mękę i śmierć Jezusa. W niektórych regionach, zwłaszcza katolickich, organizowane są procesje i inscenizacje Drogi Krzyżowej. W Wielkanocną Niedzielę odprawiane są uroczyste msze, podczas których wierni świętują zmartwychwstanie Chrystusa.
Wielkanoc jest także czasem, kiedy dzieci poszukują jajek wielkanocnych, które zostały ukryte przez rodziców lub „Wielkanocnego Zajączka”. Malowanie jajek i tworzenie wielkanocnych dekoracji jest popularnym zwyczajem w wielu szwajcarskich domach. Tradycyjnym wielkanocnym wypiekiem jest ciasto w kształcie owieczki, zwane Osterfladen.
Wniebowzięcie NMP (Maria Himmelfahrt/Assomption/Assunzione/Assumpziun)
Historia i Znaczenie
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny jest katolickim świętem obchodzonym 15 sierpnia. Upamiętnia ono wzięcie Maryi, matki Jezusa, do nieba. Święto to jest obchodzone głównie w kantonach o przewadze katolickiej, takich jak Lucerna, Ticino, Uri i Schwyz.
Tradycje i Obchody
W dniu Wniebowzięcia NMP odprawiane są uroczyste msze, a wierni uczestniczą w procesjach, niosąc figury Maryi i śpiewając pieśni religijne. W wielu parafiach organizowane są festyny i jarmarki, podczas których można skosztować tradycyjnych potraw i napojów.
Wszystkich Świętych (Allerheiligen/Toussaint/Ognissanti/Tutsaints)
Historia i Znaczenie
Wszystkich Świętych, obchodzone 1 listopada, jest dniem, w którym Kościół katolicki oddaje cześć wszystkim świętym, znanym i nieznanym. Jest to dzień wolny od pracy w wielu kantonach katolickich.
Tradycje i Obchody
W dniu Wszystkich Świętych wierni odwiedzają cmentarze, aby zapalić świece i modlić się za zmarłych. Groby są dekorowane kwiatami, a rodziny zbierają się, aby wspólnie wspominać swoich bliskich. W kościołach odbywają się msze święte, podczas których kapłani wspominają zmarłych parafian.
Regionalne Święta Religijne
W Szwajcarii obchodzone są także liczne regionalne święta religijne, które odzwierciedlają lokalne tradycje i zwyczaje. Na przykład, w kantonie Appenzell Innerrhoden obchodzone jest święto patrona św. Maurycego (St. Mauritius), podczas którego odbywają się procesje i festyny. W regionach francuskojęzycznych popularne są procesje związane z kultem Maryjnym, takie jak procesja w Einsiedeln.
Święta religijne w Szwajcarii są nie tylko okazją do duchowego refleksji, ale także ważnym elementem kulturowej tożsamości. Obchody tych świąt różnią się w zależności od regionu, co podkreśla różnorodność religijną i kulturową kraju. W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się bliżej świętom regionalnym oraz obchodom związanym z mniejszościami narodowymi i kulturowymi, aby lepiej zrozumieć, jak różne tradycje wpływają na życie codzienne w Szwajcarii.
Święta Regionalne
Szwajcaria jest krajem o wyjątkowej różnorodności kulturowej, która przejawia się nie tylko w językach, religiach i tradycjach, ale także w licznych świętach regionalnych. Te święta, choć nie zawsze obchodzone na szczeblu narodowym, odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu lokalnej tożsamości i są okazją do celebracji unikalnych zwyczajów i dziedzictwa kulturowego. W niniejszym rozdziale przyjrzymy się kilku najważniejszym regionalnym świętom w Szwajcarii, ich historii, tradycjom i znaczeniu dla społeczności lokalnych.
Fasnacht – Karnawał w Bazylei
Historia i Znaczenie
Fasnacht, czyli karnawał, jest jednym z najważniejszych i najbardziej znanych świąt regionalnych w Szwajcarii, szczególnie w Bazylei. Tradycja obchodów karnawału sięga średniowiecza i jest głęboko zakorzeniona w kulturze tego miasta. Fasnacht rozpoczyna się w poniedziałek po Środzie Popielcowej i trwa trzy dni.
Tradycje i Obchody
Fasnacht w Bazylei charakteryzuje się kolorowymi paradami, podczas których uczestnicy noszą bogato zdobione maski i kostiumy. Głównymi wydarzeniami są Morgenstreich, czyli uroczyste otwarcie karnawału o czwartej rano, oraz dwie główne parady, które odbywają się w poniedziałek i środę.
Podczas Morgenstreich gasną wszystkie światła w centrum miasta, a ulice są oświetlane jedynie przez latarnie niesione przez uczestników. Tradycyjne orkiestry grają na bębnach i fletach piccolo, tworząc wyjątkową atmosferę. W trakcie parady uczestnicy rozdają confetti i słodycze, a także odgrywają satyryczne scenki związane z lokalnymi i międzynarodowymi wydarzeniami.
Fête de l’Escalade – Święto Eskalady w Genewie
Historia i Znaczenie
Fête de l’Escalade jest obchodzone na pamiątkę udanego obrony Genewy przed najazdem wojsk księcia Sabaudii w nocy z 11 na 12 grudnia 1602 roku. Święto upamiętnia heroiczne czyny mieszkańców miasta, którzy zdołali odeprzeć atak i zachować niepodległość.
Tradycje i Obchody
Obchody Fête de l’Escalade rozpoczynają się już na początku grudnia i obejmują liczne wydarzenia kulturalne i historyczne. Kulminacją święta jest rekonstrukcja bitwy, podczas której uczestnicy ubrani w historyczne kostiumy odgrywają sceny walki. Parady, koncerty i jarmarki uliczne przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Tradycyjnym symbolem święta jest czekoladowy garnek (marmite en chocolat), który nawiązuje do legendy o matce Royaume, która miała obronić miasto, wylewając gorącą zupę na napastników. Zwyczajowo dzieci i dorośli rozbijają czekoladowy garnek, wykrzykując „Ainsi périrent les ennemis de la République!” (Tak giną wrogowie Republiki!), co symbolizuje triumf nad wrogiem.
Sechseläuten – Święto Wiosny w Zurychu
Historia i Znaczenie
Sechseläuten to tradycyjne święto wiosny obchodzone w Zurychu, mające swoje korzenie w średniowieczu. Nazwa święta pochodzi od sześciu uderzeń dzwonu (Sechse-Läuten), które oznaczały koniec dnia pracy zimą i początek dłuższych dni wiosennych.
Tradycje i Obchody
Głównym wydarzeniem Sechseläuten jest palenie kukły zimy, zwanej Böögg, na Sechseläutenplatz. Kukła, wypełniona fajerwerkami, symbolizuje zimę, a jej spalenie ma przywołać wiosnę. Im szybciej głowa Böögg wybuchnie, tym lepsza ma być nadchodząca wiosna i lato.
Obchody Sechseläuten rozpoczynają się tradycyjnym marszem gildii miejskich, w którym uczestniczą członkowie różnych cechów w historycznych strojach. Marszowi towarzyszą orkiestry, a na ulicach miasta panuje festiwalowa atmosfera z muzyką, jedzeniem i napojami.
Alpabzug – Spęd Bydła z Gór
Historia i Znaczenie
Alpabzug, czyli spęd bydła z gór, jest tradycyjnym świętem obchodzonym w alpejskich regionach Szwajcarii, takim jak Appenzell czy Berner Oberland. Święto to celebruje powrót bydła z letnich pastwisk w górach do dolin na zimę.
Tradycje i Obchody
Podczas Alpabzug bydło, udekorowane kolorowymi kwiatami i dzwonkami, jest prowadzone przez pasterzy ubranych w tradycyjne stroje. Procesji towarzyszą lokalne zespoły muzyczne i tancerze ludowi. W wielu miejscowościach organizowane są festyny, jarmarki i degustacje lokalnych przysmaków, takich jak sery i wędliny.
Święta regionalne w Szwajcarii są nie tylko okazją do celebracji unikalnych tradycji i zwyczajów, ale także ważnym elementem budowania tożsamości lokalnych społeczności. Te święta, zróżnicowane pod względem formy i treści, odzwierciedlają bogactwo kulturowe kraju i przyczyniają się do jego wyjątkowego charakteru. W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się świętom obchodzonym przez mniejszości narodowe i kulturowe, aby jeszcze lepiej zrozumieć, jak różnorodność wpływa na życie codzienne w Szwajcarii.
Święta Mniejszości Narodowych i Kulturowych
Szwajcaria, będąca domem dla licznych mniejszości narodowych i kulturowych, odznacza się bogatym kalendarzem świąt, które odzwierciedlają różnorodność społeczeństwa. Mniejszości te, wnosząc swoje tradycje i obyczaje, wzbogacają szwajcarski kalejdoskop kulturowy. W tym rozdziale przyjrzymy się najważniejszym świętom obchodzonym przez mniejszości narodowe i kulturowe w Szwajcarii, ich znaczeniu oraz sposobom celebracji.
Święta Włoskiej Mniejszości
Ferragosto
Ferragosto, obchodzone 15 sierpnia, to jedno z najważniejszych świąt we włoskiej kulturze, które jest również celebrowane przez włoską mniejszość w Szwajcarii, szczególnie w kantonie Ticino. Święto to ma swoje korzenie w starożytnym Rzymie, ale współcześnie jest związane z katolickim Wniebowzięciem Najświętszej Maryi Panny.
Tradycje i Obchody
Podczas Ferragosto, rodziny zbierają się na pikniki i festyny na świeżym powietrzu. Popularne są wycieczki nad jeziora i rzeki, gdzie mieszkańcy Ticino spędzają czas na relaksie i wspólnych posiłkach. Wieczorem organizowane są festiwale z muzyką na żywo, tańcami i pokazami sztucznych ogni.
Święta Mniejszości Niemieckojęzycznej
Oktoberfest
Oktoberfest, znane na całym świecie święto piwa, jest obchodzone również w Szwajcarii przez niemieckojęzyczną mniejszość, szczególnie w kantonach na wschodzie kraju. Choć pierwotnie wywodzi się z Bawarii, święto to zyskało popularność w Szwajcarii i jest okazją do wspólnego świętowania z muzyką, jedzeniem i, oczywiście, piwem.
Tradycje i Obchody
Oktoberfest w Szwajcarii to czas wielkich namiotów piwnych, gdzie serwowane są tradycyjne niemieckie potrawy, takie jak precle, kiełbasy i kiszona kapusta. W trakcie festiwalu odbywają się parady, koncerty orkiestr dętych i występy folklorystyczne. Uczestnicy często noszą tradycyjne bawarskie stroje, takie jak dirndle i lederhosen, co dodaje kolorytu i autentyczności obchodom.
Święta Mniejszości Francuskojęzycznej
Fête des Vignerons
Fête des Vignerons to unikalne święto, które odbywa się w Vevey nad Jeziorem Genewskim. Organizowane co 20-25 lat, jest to największe i najważniejsze święto winiarzy w Szwajcarii, obchodzone przez francuskojęzyczną społeczność. Święto to ma na celu uhonorowanie tradycji winiarskich i pracy winiarzy.
Tradycje i Obchody
Obchody Fête des Vignerons trwają kilka tygodni i obejmują występy teatralne, muzyczne i taneczne, które odbywają się na ogromnej scenie zbudowanej na głównym placu Vevey. W trakcie festiwalu organizowane są także parady, degustacje win i wystawy związane z kulturą winiarską. Święto przyciąga tysiące odwiedzających, zarówno z Szwajcarii, jak i z zagranicy, co czyni je jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w regionie.
Święta Mniejszości Retoromańskiej
Chalandamarz
Chalandamarz to tradycyjne święto obchodzone przez retoromańską społeczność w Szwajcarii, głównie w regionie Engadyny. Święto odbywa się 1 marca i ma na celu przywitanie wiosny oraz wypędzenie zimy. Chalandamarz ma swoje korzenie w starożytnych rytuałach agrarnych.
Tradycje i Obchody
Podczas Chalandamarz, dzieci i młodzież przebierają się w tradycyjne stroje i przechodzą przez wsie, uderzając w dzwony i śpiewając pieśni ludowe. W niektórych miejscowościach organizowane są również tańce i przedstawienia teatralne. Święto kończy się wspólnym posiłkiem i zabawami, które mają na celu zacieśnienie więzi społecznych.
Święta Mniejszości Bałkańskiej
Bajram
Muzułmańska mniejszość w Szwajcarii, pochodząca głównie z krajów bałkańskich, obchodzi swoje najważniejsze święta religijne, takie jak Bajram. Bajram, znany również jako Eid al-Fitr, kończy miesiąc postu – Ramadan. Jest to czas radości, wspólnych modlitw i spotkań rodzinnych.
Tradycje i Obchody
Obchody Bajramu rozpoczynają się od wspólnej modlitwy w meczetach, po której następują spotkania rodzinne i przyjacielskie. Tradycyjnie przygotowywane są specjalne potrawy, takie jak baklava, kebab czy różnorodne sałatki. Święto jest także okazją do odwiedzenia bliskich i wymiany prezentów, co podkreśla znaczenie wspólnoty i solidarności.
Święta obchodzone przez mniejszości narodowe i kulturowe w Szwajcarii wzbogacają i urozmaicają kalendarz świąteczny tego kraju. Każda mniejszość, wnosząc swoje unikalne tradycje i zwyczaje, przyczynia się do wielokulturowego charakteru Szwajcarii. W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się dniom wolnym od pracy i ich regulacjom oraz wpływowi globalizacji na święta obchodzone w Szwajcarii, aby lepiej zrozumieć, jak te różnorodne obchody wpływają na życie codzienne w kraju.
Dni Wolne od Pracy i Ich Regulacje
Dni wolne od pracy w Szwajcarii są regulowane przez różnorodne przepisy zarówno na szczeblu federalnym, jak i kantonalnym. System ten, będący efektem federalnej struktury kraju, pozwala na dużą autonomię poszczególnym kantonom w ustalaniu dni wolnych. W efekcie, kalendarz dni wolnych może się znacznie różnić w zależności od regionu. W niniejszym rozdziale omówimy, jak regulowane są dni wolne od pracy w Szwajcarii, jakie są różnice między kantonami oraz jakie znaczenie mają te dni dla życia codziennego Szwajcarów.
Regulacje Federalne
Na poziomie federalnym, Szwajcaria uznaje tylko jedno święto narodowe – 1 sierpnia, Dzień Narodowy Szwajcarii. Jest to jedyny dzień, który jest ustawowo wolny od pracy w całym kraju. Ustawa federalna zapewnia, że wszyscy pracownicy mają prawo do dnia wolnego z okazji tego święta, bez utraty wynagrodzenia.
Autonomia Kantonalna
Każdy z 26 kantonów Szwajcarii ma prawo do ustalania dodatkowych dni wolnych od pracy. W efekcie, liczba i rodzaj dni wolnych może się różnić w zależności od kantonu. Kantony mogą uznawać dni wolne na podstawie tradycji religijnych, historycznych wydarzeń lub innych lokalnych zwyczajów.
Przykłady Kantonalnych Dni Wolnych
- Zurych: Oprócz Dnia Narodowego, Zurych uznaje m.in. Nowy Rok, Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Wniebowstąpienie Pańskie, Poniedziałek Zielonoświątkowy, Dzień Bożego Ciała, 1 Maja (Święto Pracy) i Boże Narodzenie.
- Ticino: W kantonie Ticino, gdzie dominuje kultura włoska, obchodzone są m.in. Nowy Rok, Epifania, Wielki Piątek, Wielkanocny Poniedziałek, Wniebowzięcie NMP, Wszystkich Świętych i Boże Narodzenie.
- Genewa: Genewa, francuskojęzyczny kanton, uznaje m.in. Nowy Rok, Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Wniebowstąpienie Pańskie, Poniedziałek Zielonoświątkowy, Święto Reformacji (Jeune Genevois) i Boże Narodzenie.
Regionalne Różnice
Różnice w dniach wolnych mogą prowadzić do sytuacji, gdzie w jednym kantonie dany dzień jest wolny od pracy, a w sąsiednim jest to dzień roboczy. Na przykład, Wniebowzięcie NMP (15 sierpnia) jest dniem wolnym w kantonach katolickich, takich jak Lucerna czy Uri, ale nie jest dniem wolnym w kantonach protestanckich, takich jak Zurych czy Berno.
Znaczenie Dni Wolnych
Dni wolne od pracy w Szwajcarii pełnią ważną rolę w życiu społecznym i kulturalnym. Są one okazją do odpoczynku, spędzenia czasu z rodziną i przyjaciółmi oraz uczestnictwa w lokalnych tradycjach i obrzędach. Dni te często wiążą się z organizacją festiwali, jarmarków i innych wydarzeń społecznych, które wzmacniają więzi w lokalnych społecznościach.
Płatne Urlopy
Oprócz ustawowych dni wolnych, pracownicy w Szwajcarii mają prawo do płatnych urlopów. Prawo szwajcarskie gwarantuje minimum cztery tygodnie płatnego urlopu rocznie dla dorosłych pracowników oraz pięć tygodni dla pracowników poniżej 20 roku życia. W niektórych branżach lub firmach pracownicy mogą korzystać z dodatkowych dni urlopowych na podstawie umów zbiorowych lub indywidualnych.
Specjalne Dni Wolne
Szwajcaria uznaje również specjalne dni wolne, takie jak urlopy macierzyńskie i ojcowskie, oraz dni wolne z powodu szczególnych okoliczności, takich jak ślub, narodziny dziecka czy śmierć bliskiej osoby. Te dni wolne są regulowane przez przepisy federalne i kantonalne oraz mogą być objęte różnymi warunkami i ograniczeniami.
Regulacje dotyczące dni wolnych od pracy w Szwajcarii są przykładem unikalnego połączenia autonomii kantonalnej i federalnych standardów. Dzięki temu systemowi, każdy region może zachować swoje unikalne tradycje i obyczaje, jednocześnie zapewniając pracownikom odpowiedni czas na odpoczynek i regenerację. W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się świętom międzynarodowym obchodzonym w Szwajcarii oraz wpływowi globalizacji na lokalne tradycje świąteczne, aby lepiej zrozumieć, jak różnorodność wpływa na życie codzienne w kraju.
Święta Międzynarodowe w Szwajcarii
Globalizacja i wzrastająca mobilność międzynarodowa wpłynęły na sposób obchodzenia świąt w wielu krajach, w tym w Szwajcarii. Szwajcarzy, choć głęboko zakorzenieni w swoich tradycjach, coraz częściej adaptują święta międzynarodowe, które wnoszą nowe elementy do ich kalendarza. W tym rozdziale przyjrzymy się, jak święta międzynarodowe są obchodzone w Szwajcarii, jakie mają znaczenie i w jaki sposób wplatają się w lokalną kulturę.
Nowy Rok (Sylwester i Nowy Rok)
Historia i Znaczenie
Nowy Rok jest jednym z najstarszych i najbardziej uniwersalnych świąt, obchodzonym niemal na całym świecie. Sylwester, przypadający na 31 grudnia, oraz Nowy Rok, 1 stycznia, są okazją do świętowania zakończenia starego i początku nowego roku.
Tradycje i Obchody
W Szwajcarii obchody Nowego Roku mają charakter zarówno prywatny, jak i publiczny. Wieczór sylwestrowy jest zazwyczaj spędzany na przyjęciach i balach, gdzie goście bawią się do późnych godzin nocnych. Popularne są fajerwerki, które rozświetlają niebo o północy, a w większych miastach, takich jak Zurych, Genewa czy Bazylea, organizowane są pokazy sztucznych ogni.
Tradycyjnie, w niektórych regionach, szczególnie w alpejskich wioskach, obchodzone są także procesje z pochodniami i dzwonkami, które mają na celu wypędzenie złych duchów i przyniesienie szczęścia na nadchodzący rok. W wielu domach przygotowywane są specjalne potrawy, takie jak fondue czy raclette, a rodziny zbierają się na wspólne posiłki.
Walentynki
Historia i Znaczenie
Walentynki, obchodzone 14 lutego, to święto zakochanych, które wywodzi się z anglosaskiej tradycji, ale zdobyło popularność na całym świecie, w tym w Szwajcarii. Święto to jest okazją do wyrażenia miłości i uznania dla bliskich osób.
Tradycje i Obchody
W Szwajcarii Walentynki obchodzone są przede wszystkim przez pary, które obdarowują się kwiatami, czekoladkami i kartkami walentynkowymi. Restauracje często oferują specjalne menu dla zakochanych, a wiele osób decyduje się na romantyczne kolacje. W większych miastach organizowane są również wydarzenia tematyczne, takie jak koncerty i wystawy, które przyciągają zarówno pary, jak i osoby poszukujące miłości.
Halloween
Historia i Znaczenie
Halloween, obchodzone 31 października, to święto wywodzące się z celtyckiej tradycji, które zyskało popularność głównie w Stanach Zjednoczonych. W ostatnich latach święto to stało się coraz bardziej popularne także w Szwajcarii, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń.
Tradycje i Obchody
W Szwajcarii Halloween obchodzone jest przede wszystkim przez dzieci, które przebierają się w kostiumy i biorą udział w tradycji „cukierek albo psikus”. Wiele szkół i przedszkoli organizuje tematyczne imprezy, a sklepy i domy są dekorowane dyniami, pajęczynami i innymi strasznymi ozdobami.
Coraz bardziej popularne stają się także przyjęcia Halloweenowe dla dorosłych, które obejmują przebierane bale i tematyczne dekoracje. Kluby nocne i bary często organizują specjalne imprezy, a w wielu miejscach odbywają się także parady i konkursy na najlepsze kostiumy.
Dzień Świętego Patryka
Historia i Znaczenie
Dzień Świętego Patryka, obchodzony 17 marca, to irlandzkie święto narodowe, które zyskało popularność na całym świecie, w tym w Szwajcarii. Święto to upamiętnia świętego Patryka, patrona Irlandii, i jest okazją do celebracji irlandzkiej kultury i dziedzictwa.
Tradycje i Obchody
W Szwajcarii Dzień Świętego Patryka jest obchodzony przede wszystkim przez irlandzką diasporę oraz miłośników irlandzkiej kultury. W większych miastach, takich jak Zurych, Genewa i Bazylea, organizowane są parady, koncerty muzyki irlandzkiej oraz występy taneczne. Puby i bary serwują irlandzkie piwo i whiskey, a wielu uczestników ubiera się na zielono, nawiązując do irlandzkich symboli.
Święto Dziękczynienia
Historia i Znaczenie
Święto Dziękczynienia, obchodzone w czwarty czwartek listopada, to amerykańskie święto narodowe, które zyskało popularność także w Szwajcarii, głównie wśród amerykańskiej społeczności i osób mających związki z USA. Święto to jest okazją do wyrażenia wdzięczności za obfitość i dobrobyt.
Tradycje i Obchody
W Szwajcarii Święto Dziękczynienia jest obchodzone głównie przez przygotowywanie tradycyjnego posiłku, który obejmuje indyka, sos żurawinowy, puree ziemniaczane i ciasto dyniowe. Amerykańskie rodziny i przyjaciele zbierają się na wspólną kolację, podczas której dzielą się opowieściami i wyrażają wdzięczność za miniony rok.
Niektóre restauracje i hotele oferują specjalne menu z okazji Święta Dziękczynienia, a w większych miastach organizowane są także spotkania i wydarzenia tematyczne dla społeczności amerykańskiej.
Święta międzynarodowe w Szwajcarii są przykładem, jak globalizacja i międzynarodowe wpływy kształtują lokalne tradycje i zwyczaje. Choć Szwajcarzy pozostają wierni swoim rodzimym obrzędom, coraz częściej wplatają do swojego kalendarza święta pochodzące z innych krajów. W kolejnym rozdziale przyjrzymy się nowym i alternatywnym świętom, które zyskują na popularności w Szwajcarii, analizując, jak te nowe obchody współistnieją z tradycyjnymi obyczajami i jakie mają znaczenie dla współczesnej tożsamości szwajcarskiej.
Nowe i Alternatywne Święta
Wraz z globalizacją, migracją i zmianami społecznymi, Szwajcaria, podobnie jak wiele innych krajów, doświadcza wzrostu popularności nowych i alternatywnych świąt. Te nowe obchody często łączą elementy tradycyjnych świąt z nowoczesnymi trendami, wnosząc świeże i innowacyjne sposoby świętowania do szwajcarskiego kalendarza. W niniejszym rozdziale przyjrzymy się najważniejszym nowym i alternatywnym świętom, ich genezie, formom obchodzenia oraz ich roli w kształtowaniu współczesnej tożsamości kulturowej Szwajcarii.
Halloween
Historia i Znaczenie
Halloween, obchodzone 31 października, to święto, które wywodzi się z celtyckiego Samhain, ale w swojej obecnej formie jest głównie kojarzone z kulturą amerykańską. W ostatnich latach Halloween zyskało dużą popularność również w Szwajcarii, stając się ważnym elementem jesiennego kalendarza świąt.
Tradycje i Obchody
Obchody Halloween w Szwajcarii obejmują zarówno tradycje amerykańskie, jak i lokalne innowacje. Dzieci przebierają się w kostiumy i biorą udział w zabawie „cukierek albo psikus”, odwiedzając domy sąsiadów w poszukiwaniu słodyczy. W wielu szkołach i przedszkolach organizowane są imprezy tematyczne, a sklepy oferują szeroką gamę dekoracji, kostiumów i słodyczy związanych z Halloween.
Coraz bardziej popularne stają się również imprezy Halloweenowe dla dorosłych, które obejmują przebierane bale, tematyczne dekoracje i specjalne menu w restauracjach. Kluby nocne organizują imprezy z muzyką na żywo i konkursy na najlepsze kostiumy, co przyciąga wielu młodych ludzi szukających zabawy i rozrywki.
Dzień Ziemi
Historia i Znaczenie
Dzień Ziemi, obchodzony 22 kwietnia, to święto poświęcone ochronie środowiska i podnoszeniu świadomości ekologicznej. Wywodzące się z ruchu ekologicznego lat 70. XX wieku, Dzień Ziemi zyskał na znaczeniu na całym świecie, w tym w Szwajcarii, jako ważne święto promujące zrównoważony rozwój i ochronę przyrody.
Tradycje i Obchody
W Szwajcarii obchody Dnia Ziemi obejmują liczne inicjatywy ekologiczne i edukacyjne. Organizacje pozarządowe, szkoły i społeczności lokalne organizują akcje sprzątania, sadzenia drzew i warsztaty edukacyjne na temat ochrony środowiska. W miastach i miasteczkach odbywają się targi ekologiczne, na których można dowiedzieć się więcej o zrównoważonym stylu życia i kupić produkty ekologiczne.
Wiele firm i instytucji angażuje się w obchody Dnia Ziemi, organizując wewnętrzne kampanie promujące zrównoważone praktyki, takie jak recykling, oszczędzanie energii i redukcja odpadów. Media również odgrywają ważną rolę, prowadząc kampanie informacyjne i relacjonując wydarzenia związane z Dniem Ziemi.
Dzień Matki i Dzień Ojca
Historia i Znaczenie
Dzień Matki i Dzień Ojca to święta poświęcone uhonorowaniu rodziców. Dzień Matki obchodzony jest w Szwajcarii w drugą niedzielę maja, a Dzień Ojca w pierwszą niedzielę czerwca. Choć mają one swoje korzenie w amerykańskich tradycjach, zyskały popularność na całym świecie, w tym w Szwajcarii.
Tradycje i Obchody
W Dniu Matki dzieci często przygotowują specjalne prezenty dla swoich mam, takie jak kwiaty, ręcznie robione kartki i drobne upominki. W wielu rodzinach dzień ten jest okazją do spędzenia czasu razem, organizowania wspólnych obiadów czy wyjść na piknik. Restauracje oferują specjalne menu, a sklepy promują produkty idealne na prezenty dla mam.
Podobnie, Dzień Ojca jest czasem, kiedy dzieci i dorośli okazują wdzięczność swoim ojcom. Prezenty, takie jak narzędzia, książki czy gadżety elektroniczne, są popularnym wyborem. Wiele rodzin decyduje się na wspólne wyjścia, takie jak wycieczki, grillowanie czy aktywności na świeżym powietrzu, aby uczcić ten dzień.
Międzynarodowy Dzień Kobiet
Historia i Znaczenie
Międzynarodowy Dzień Kobiet, obchodzony 8 marca, to święto poświęcone prawom kobiet i ich osiągnięciom w różnych dziedzinach życia. Wywodzące się z ruchów sufrażystek i robotniczych, święto to zyskało na znaczeniu globalnie i jest obchodzone również w Szwajcarii.
Tradycje i Obchody
Obchody Międzynarodowego Dnia Kobiet w Szwajcarii obejmują marsze, demonstracje i wydarzenia edukacyjne promujące prawa kobiet i równość płci. Organizacje pozarządowe, instytucje akademickie i firmy często organizują konferencje, warsztaty i panele dyskusyjne, które poruszają kwestie związane z równouprawnieniem, przemocą wobec kobiet i dostępem do edukacji.
Wiele osób wyraża swoją solidarność z kobietami, nosząc fioletowe wstążki lub kwiaty. Media relacjonują wydarzenia związane z Dniem Kobiet, podkreślając znaczenie walki o prawa kobiet i promując historie inspirujących kobiet.
Nowe i alternatywne święta w Szwajcarii pokazują, jak dynamiczne i otwarte na zmiany jest społeczeństwo tego kraju. Integracja nowych świąt z tradycyjnymi obrzędami odzwierciedla zmieniające się wartości i potrzeby Szwajcarów, jednocześnie wzbogacając ich kalendarz kulturalny. W kolejnych rozdziałach przyjrzymy się, jak globalizacja i komercjalizacja wpływają na święta w Szwajcarii, oraz jakie wyzwania i możliwości niesie to dla przyszłości obchodów świątecznych w tym kraju.
Globalizacja i Komercjalizacja Świąt w Szwajcarii
Globalizacja i komercjalizacja świąt to zjawiska, które w znaczący sposób wpłynęły na sposób obchodzenia świąt w wielu krajach, w tym w Szwajcarii. Te zmiany, choć niosą ze sobą pewne wyzwania, wprowadzają również nowe możliwości i dynamikę do tradycyjnych obrzędów i zwyczajów. W tym rozdziale przyjrzymy się, jak globalizacja i komercjalizacja wpływają na szwajcarskie święta, jakie są pozytywne i negatywne aspekty tych procesów oraz jakie mogą być ich konsekwencje dla przyszłości świąt w Szwajcarii.
Wpływ Globalizacji
Globalizacja, czyli proces integracji gospodarczej, kulturowej i technologicznej na skalę międzynarodową, wprowadziła do Szwajcarii nowe zwyczaje i tradycje. Wraz z napływem imigrantów i rosnącymi wpływami międzynarodowymi, wiele świąt, które wcześniej były mało znane, zyskało popularność i stało się integralną częścią szwajcarskiego kalendarza.
Przykłady Globalnych Wpływów
- Halloween: Jak wspomniano w poprzednich rozdziałach, Halloween, święto o korzeniach celtyckich, które stało się popularne w Stanach Zjednoczonych, zyskało ogromną popularność również w Szwajcarii. Jest obchodzone przez dzieci i dorosłych, którzy angażują się w różnorodne aktywności związane z tym świętem.
- Walentynki: Święto zakochanych, wywodzące się z tradycji anglosaskiej, stało się ważnym dniem również w Szwajcarii. Walentynki są okazją do wyrażenia uczuć i obdarowywania bliskich prezentami.
- Dzień Świętego Patryka: Święto irlandzkiej diaspory, obchodzone 17 marca, również zyskało na popularności, szczególnie w większych miastach, gdzie odbywają się parady i imprezy tematyczne.
Komercjalizacja Świąt
Komercjalizacja świąt to proces, w którym obchody stają się okazją do zwiększenia konsumpcji poprzez intensywną promocję i marketing. W Szwajcarii, podobnie jak w wielu innych krajach, komercjalizacja wpłynęła na sposób, w jaki święta są celebrowane, często przekształcając je w okresy wzmożonej aktywności zakupowej.
Przykłady Komercjalizacji
- Boże Narodzenie: Jest to jedno z najbardziej skomercjalizowanych świąt w Szwajcarii. Sezon świąteczny rozpoczyna się już w listopadzie, kiedy to sklepy i centra handlowe zaczynają dekorować swoje witryny świątecznymi ozdobami, a reklamy zachęcają do zakupu prezentów. W miastach organizowane są jarmarki bożonarodzeniowe, które przyciągają tłumy i promują lokalne produkty.
- Walentynki: Komercyjny aspekt Walentynek jest widoczny w intensywnej promocji kwiatów, czekoladek, biżuterii i innych prezentów. Restauracje oferują specjalne menu, a sklepy promują różnorodne upominki dla zakochanych.
- Czarny Piątek: Importowane z USA święto zakupów, znane jako Black Friday, zyskało na popularności w Szwajcarii, stając się jednym z najważniejszych dni zakupowych w roku. Sklepy oferują znaczne rabaty i promocje, co przyciąga tysiące konsumentów.
Pozytywne Aspekty Globalizacji i Komercjalizacji
- Wzrost różnorodności kulturowej: Globalizacja wprowadza nowe zwyczaje i tradycje, które wzbogacają kalendarz świąteczny i pozwalają mieszkańcom Szwajcarii cieszyć się różnorodnością kulturową.
- Rozwój gospodarczy: Komercjalizacja świąt przyczynia się do wzrostu sprzedaży detalicznej, co ma pozytywny wpływ na gospodarkę. Wzmożona konsumpcja w okresach świątecznych generuje większe przychody dla przedsiębiorstw i tworzy miejsca pracy.
- Integracja społeczna: Święta międzynarodowe mogą działać jako platforma integracyjna, umożliwiając ludziom z różnych kultur i narodowości wspólne celebrowanie i lepsze wzajemne zrozumienie.
Negatywne Aspekty Globalizacji i Komercjalizacji
- Utrata autentyczności: Nadmierna komercjalizacja może prowadzić do zatarcia tradycyjnych wartości i znaczenia świąt. Święta mogą stać się bardziej skoncentrowane na konsumpcji niż na duchowym czy społecznym wymiarze.
- Stres finansowy: Intensywna promocja zakupów i oczekiwanie wydatków mogą wywierać presję finansową na konsumentów, prowadząc do zadłużenia i stresu związanego z finansami.
- Środowiskowe konsekwencje: Wzmożona konsumpcja w okresach świątecznych prowadzi do zwiększenia ilości odpadów i emisji CO2, co ma negatywny wpływ na środowisko.
Globalizacja i komercjalizacja świąt w Szwajcarii wprowadziły nowe tradycje i zwyczaje, które wzbogacają kalendarz świąteczny, ale także niosą ze sobą wyzwania związane z zachowaniem autentyczności i zrównoważonym rozwojem. Szwajcarzy, mimo tych wpływów, starają się zachować równowagę między tradycją a nowoczesnością, adaptując nowe elementy do swoich obchodów w sposób, który podkreśla wartości i znaczenie świąt. W ostatnim rozdziale przyjrzymy się przyszłości obchodów świąt w Szwajcarii, analizując, jakie trendy mogą wpłynąć na sposób celebrowania w nadchodzących latach.
